VRIJWILLIGHEID

Vrijwilligheid: ben ik verplicht om aan mediation te doen?

Nee, je bent niet verplicht om mee te doen aan mediation, Vrijwilligheid is een van de pijlers van mediation.

Op het moment dat de werkgever en werknemer bereid zijn om een conflict door mediation op te lossen, wordt een procedure voor arbeidsmediation opgestart. De arbeidsmediator toetst vooraf en tijdens het mediationtraject de vrijwilligheid. Als een van de deelnemers, om welke reden dan ook, niet met de ander(en) en een mediator om de tafel wil, dan vindt er geen mediation plaats. Als een deelnemer tijdens het traject wil stoppen, dan gebeurt dat.

Grens aan vrijwilligheid?

Nederland kent op dit moment geen wettelijke verplichting voor (arbeids)mediation. Tegelijkertijd is het Nederlandse arbeidsrecht zo geregeld dat conflicthouders op advies van de bedrijfsarts, de mediation aan ‘moeten’ gaan. Het weigeren van het opvolgen van dit advies kan leiden tot een loonopschorting, een loonsanctie van het UWV of een “minnetje” bij de rechter. Deelnemers kunnen zich dus wel degelijk gedwongen voelen om in mediation te gaan

Enige druk en dwang hoeven het tóch kunnen opstarten van de arbeidsmediation niet in de weg te staan. De mediation is juist ook in die situatie een middel om partijen uit de impasse te helpen waar ze in zitten. Uit de praktijk blijkt dat deelnemers, ondanks de oorspronkelijk ervaren dwang, toch een oplossing voor de situatie vinden.

 Hoe kan je omgaan met dit dilemma?

-Het advies van de bedrijfsarts brengt met name de verplichting met zich mee om te werken aan de oplossing van het conflict te doen, zodat er ruimte komt voor herstel van de gezondheid. Mediation is een van de manieren om dit te bereiken. Maar het ieder staat vrij om een alternatieve oplossingswijze voor te stellen.

-Iedereen worstelt met zichzelf om de stap te zetten naar mediation. Het voeren van een gesprek met de persoon met wie je in conflict zit, vergt veel moed. Dat is heel begrijpelijk.

-Deelnemers mogen de mediation op elk gewenst moment te beëindigen. Wanneer een partij bij de mediator aangeeft de mediation te willen beëindigen, zal deze de mediation op neutrale gronden afsluiten. Zij/hij stuurt dan een bericht aan beide partijen dat de mediation is afgesloten zonder verdere afspraken. Er wordt niet naar buiten gebracht op wiens initiatief dat is gebeurd.

Aanbeveling

Het is wenselijk dat de regelgevende organen mediation dusdanig omschrijven dat het recht doet aan deze praktijk. Aangeven dat mediation vrijwillig is, terwijl deelnemers dwang ervaren, doet afbreuk aan de regels en de geloofwaardigheid.

Zelfbeschikking: mag ik zelf aan een oplossing werken?

Zelfbeschikking betekent dat de betrokkene autonoom beslissingen neemt. De betrokkenen worden nergens toe gedwongen en er wordt geen oplossing opgelegd. In het mediationproces maken deelnemers zelf keuzes. Een mediator doet noch uitspraak, noch geeft hij/zij advies. Dit is in tegenstelling tot bijvoorbeeld gerechtelijke procedures, waar de rechter de oplossing oplegt.

Daarom wordt mediation als conflictbemiddeling tússen deelnemers benoemd en niet bóven partijen, zoals de rechter.

Het recht op zelfbeschikking betekent dat vrijwilligheid ook van toepassing is als de arbeidsmediation eenmaal gestart is. De deelnemers bepalen de gespreksonderwerpen en de voortgang of het stoppen van de mediation. Ook de mediator mag het proces stoppen. De beëindiging is altijd neutraal, wat betekent dat geen van de deelnemers aangesproken kan worden op het beëindigen van de mediation.